Het aantal mensen dat in het verkeer is omgekomen is vorig jaar met ruim een kwart gestegen. Het ging in 2022 om 737 verkeersdoden, 155 meer dan in 2021, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Vooral fietsende 75-plussers zijn vaker slachtoffer.

Het aantal verkeersdoden is het hoogst sinds 2008. Onder het totaal aantal verkeersslachtoffers zaten 291 mensen op de fiets. Dat is volgens het CBS het hoogste aantal sinds het begin van de registratie in 1996.

Onder 75-plussers nam het aantal fatale ongelukken het sterkst toe. En dan vooral op de fiets: 150 in 2022, tegen 94 het jaar ervoor. CBS-onderzoeker Ruben van Gaalen ziet achter de jaarlijkse cijfers over verkeersdoden al langere tijd een stijging van het aantal ouderen dat in het verkeer verongelukt. Het heeft volgens hem te maken met de toegenomen mobiliteit van ouderen, een groep die ook steeds groter wordt. Maar zeker op de fiets is de groep kwetsbaar.

De onderzoeker vermoedt dat een en ander ook te maken heeft met de opkomst van de e-bike. Waar in 2018 nog geen zestig mensen op een e-bike verongelukten, waren dat er vorig jaar bijna honderd. Volgens Van Gaalen pakt een ongeval met een e-bike vaker dodelijk uit dan bij een normale fiets.

Meer ongevallen door botsingen

Van de omgekomen fietsers, overleed bijna de helft door een aanrijding met een (bestel)auto. Een kwart verongelukte zonder botsing. Zij kwamen ten val door bijvoorbeeld een onwelwording, een verkeerde stuurbeweging, een slecht wegdek, gladheid, of een voet tussen de spaken.

Met 140 dodelijke verkeersslachtoffers is Noord-Brabant het gevaarlijkst. Het zijn er daar een kleine vijftig meer dan in 2021. Daarna volgen Zuid-Holland, Gelderland en Noord-Holland, die ook alle drie een toename zagen. In de provincie Utrecht daalde het aantal verkeersdoden. In Drenthe, Overijssel en Zeeland verdubbelde het aantal vergeleken met 2021.

In het verkeer kwamen net als in voorgaande jaren meer mannen (522) dan vrouwen (215) om het leven. Begin deze eeuw was het aantal verkeersdoden jaarlijks ruim duizend. Daarna zakte het aantal geleidelijk tot 570 in zowel 2013 als 2014.

“Stijging is verontrustend”

Het feit dat het aantal verkeersdoden vorig jaar flink is gestegen, onderstreept de noodzaak om extra in te zetten op verkeersveiligheid, reageert minister Mark Harbers (Infrastructuur). Hij spreekt van pijnlijke cijfers. “De stijging is niet onverwacht, maar wel verontrustend.”

Volgens de politie is meer voorlichting en een betere inrichting van de wegen nodig om het verkeer veiliger te maken. “Met alleen handhaven gaan we het nooit redden”, zegt Paul Broer, portefeuillehouder verkeer bij de nationale politie in een reactie op de toename van het aantal verkeersdoden vorig jaar in ons land. Volgens hem zorgt met name het gedrag van mensen ervoor dat het verkeer onveiliger wordt. “Voorrang is iets wat je moet krijgen en niet nemen. Voor geel of oranje licht moet je stoppen.”

Daarom moet meer worden ingezet op voorlichting om weggebruikers bewust te maken van hun gedrag, vindt hij. “We doen al regelmatig een appel richting overheden meer in te zetten op preventie. Om mensen te wijzen op de gevaren van rijden onder invloed, op hoe lang verdovende middelen nog doorwerken in je lichaam.”

Het verkeer is volgens Broer de afgelopen jaren drukker geworden, maar hij vindt dat dat te weinig is terug te zien aan de inrichting van de wegen. “Ik heb niet de indruk dat de wegen in hetzelfde tempo zijn meeveranderd. Als je kijkt naar de fietspaden, die zijn vaak smal en hebben twee rijrichtingen. Ga daar maar eens fietsen met je bakfiets.”

Veilig Verkeer Nederland

“Het is absurd dat het ondanks al die veiligheidssystemen in auto’s zo vaak misgaat”, zegt Rob Stomphorst, woordvoerder van VVN. “We hebben tegenwoordig allerlei hulpmiddelen aan boord om het verkeer veiliger te maken, maar tegelijkertijd – en dat zeggen wetenschappers ook – durven mensen meer. Ze rijden harder, laten zich afleiden door hun smartphone”, zegt hij. VVN pleit daarom opnieuw voor een verlaging van de snelheid in bijvoorbeeld de bebouwde kom en vindt dat de pakkans van hardrijders omhoog moet. “Als je weet dat de kans groot is dat je een boete krijgt, ga je vanzelf minder hard rijden. De vaart moet er echt uit”, zegt Stomphorst.

Fietsersbond

De Fietsersbond noemt de toename van het aantal verkeersslachtoffers schokkend. Directeur Esther van Garderen weet dat ouderen vaker op de fiets zitten, maar dat onder 75-plussers zoveel meer doden zijn gevallen komt voor haar toch als een verrassing. Van Garderen wijst erop dat sinds 2020 het jaarlijkse aantal fietsdoden hoger is dan het aantal slachtoffers in auto’s. “En het gaat maar door”, reageert ze.

De directeur is blij dat er steeds meer gefietst wordt en ouderen langer doorfietsen. Maar de infrastructuur ontwikkelt zich niet mee, zegt ze. Volgens haar is het de hoogste tijd dat daarin meer wordt geïnvesteerd. Wat haar betreft moet er meer asfalt voor fietspaden komen. Want fietspaden voldoen nu lang niet altijd aan de norm, stelt ze, zoals de minimumbreedte.

En wat mogelijk ook zou schelen, is als mensen bij de aankoop van een e-bike eerst een lesje krijgen, denkt Van Garderen. Voor een fietshelmplicht voelt ze weinig. Al raadt ze fietsers wel aan een helm op te zetten.

Verkeersveiligheidscoalitie

De Verkeersveiligheidscoalitie, waar ook de Fietsersbond bij is aangesloten, stelt dat de toename van het aantal verkeersslachtoffers mede komt door riskanter gedrag in het verkeer. Zo is het aantal bestuurders onder invloed van alcohol de afgelopen vijf jaar verdubbeld. Volgens de Verkeersveiligheidscoalitie wordt daarop te weinig gehandhaafd.

De coalitie is een club van 36 organisaties met daarin verder bijvoorbeeld ANWB, TNO, Veilig Verkeer Nederland, BOVAG en de RAI Vereniging. Om het aantal verkeersslachtoffers terug te dringen zijn forse investeringen in onder meer verkeershandhaving en fietsveiligheid noodzakelijk, stellen de organisaties. Ze roepen de politiek op zo snel mogelijk extra maatregelen te nemen.

Lees ook:

• Verplichte cursussen voor hardrijders of drugsgebruik in het verkeer
• Toename verkeersslachtoffers: ‘Alcohol- en rijbewijsslot besparen veel leed’
• 2022: hoogste aantal verkeersslachtoffers sinds jaren
• SWOV-directeur Martin Damen: “Extra maatregelen redden levens”
• Kosten door onveilig verkeer 10 miljard euro hoger dan gedacht
• Halvering aantal verkeersslachtoffers in 2030 ligt buiten bereik