Zebrapad in Amsterdam
Discussie

LVM: tijd voor discussie over ethische thema’s in mobiliteit

Bron: IJ

Is het wel verantwoord om een mobiliteitssysteem in stand te houden dat jaarlijks honderden doden en tienduizenden gewonden oplevert, veel verontreiniging veroorzaakt en waarin nog steeds een deel van de samenleving bereikbaarheidsproblemen heeft? Hoewel de meerderheid het erover eens zal zijn dat dit onacceptabel, worden er toch nauwelijks ethische discussies gevoerd over het Nederlandse mobiliteitssysteem en mobiliteitsgedrag. Dat moet veranderen, vindt het Laboratorium Verantwoorde Mobiliteit (LVM).

Het LVM bestaat uit een groep van twaalf masterstudenten die zich buigen over allerlei vraagstukken rondom de verduurzaming van mobiliteit en de versnelling van de CO2-reductie. Daarbij worden ze ondersteund door een groep van vakinhoudelijke deskundigen, die onder andere werkzaam zijn bij TNO, het ministerie van IenW en het Planbureau voor de Leefomgeving. Juist onder studenten groeit de frustratie over het – in hun ogen – ontbreken van ethische discussies in de wereld van mobiliteit. Zij vinden het tijd over een discussie over wat nu eigenlijk echt verantwoord is. Daarom hebben zij in een notitie gezocht naar mogelijke oorzaken waarom er over mobiliteit zo weinig in ethische termen wordt gedacht en gesproken. En ze doen een oproep om hier verder over in gesprek te gaan.

Geen ethische vraagstukken behandeld

Het is natuurlijk niet zo dat deze onderwerpen helemaal niet aan bod komen in de mobiliteitssector. Verschillende steden denken na over de positie van de auto en nemen maatregelen om die terug te dringen. Vervoersarmoede komt steeds hoger op de politieke agenda en er klinkt de laatste jaren een steeds hardere roep om nieuwe verkeersveiligheidsmaatregelen. Tegelijkertijd denkt het LVM dat het nooit gaat over de grotere vragen van de impact die het systeem heeft op de wereld en toekomstige generaties. Ondanks de vraagstukken die er bestaan over sociale inclusie, de impact van het (goederen)vervoer, duurzaamheid en veiligheid, lijkt het gerechtvaardigd om hier weinig aandacht en discussie aan te besteden.

Oplossingen om de verkeersveiligheid te verbeteren zijn vaak gericht op infrastructurele aanpassingen en hoewel de elektrificering van het wagenpark is ingezet, groeit transport nog veel harder. Met alle negatieve gevolgen van dien. De CO2-uitstoot van mobiliteit groeit nog steeds alleen maar. “Het debat lijkt primair technisch van aard, op basis van een soort “taken for granted”- benadering. Er wordt met een zeker gemak geaccepteerd dat het systeem van verplaatsingen nu eenmaal zo functioneert”, aldus de auteurs van de notitie. Het sensibiliseren van de doelgroep en het doorbreken van het traditioneel denken is dan ook een doel van het LVM met deze notitie en bij een mogelijke discussiebijeenkomst.

Welke systeem is verantwoord?

Als hiervoor genoeg animo is, wil de LVM de organisatie op zich nemen voor een discussiebijeenkomst en een ethisch debat over de vraag welk mobiliteitssysteem en welk mobiliteitsgedrag verantwoord wordt geacht ten opzichte van onze medemensen, ten opzichte van de aarde, en ten opzichte van toekomstige generaties. Het gaat om drie grote vragen. Is het wel acceptabel om een systeem in stand te houden dat zulke grote impact heeft op de verkeersveiligheid en waardoor naar schatting nog steeds circa 10 procent moeite heeft om bij centrale diensten en voorzieningen te komen.

Of een systeem dat door de verplaatsingen van mensen en goederen permanent overal een hoge mate verontreiniging, door CO2-uitstoot, geluid en andere schadelijke emissies, en overlast in steden produceert? In andere sectoren lijken ethische discussies wel gevoerd te zijn. Waarom ontbreekt het hier dan nog aan in de wereld van mobiliteit? De auteurs van de notitie kunnen meerdere oorzaken bedenken. Zo lijkt de auto diepgeworteld in een systeem van productie en consumptie. Daarnaast zijn in de Westerse samenlevingen de concepten gemak en comfort groot goed. Discussies over het mobiliteitssysteem worden bovendien snel heel scherp, omdat mensen het gevoel hebben dat ze een recht wordt ontzegd. En tenslotte zijn er nauwelijks goede alternatieven aanwezig.

Barrières

Die oorzaken hebben de schrijvers in zeven punten gezet, die volgens hen barrières vormen om over dit soort ethische vraagstukken na te denken:

  1. Mobiliteit is heel sterk verweven met kapitalisme en neo-liberale systemen. De kern in het denken en handelen rond mobiliteit lijkt gericht op de relatie met economische groei. Transport faciliteert die groei. Het grootste deel van de wetenschappers, adviseurs, consultants en beleidsambtenaren denkt vanuit dat frame. Het lijkt dat het open ter discussie stellen van dit frame veel weerstand oplevert en derhalve veel energie kost.
  2. Grenzen stellen; hoe doen we dat? Ethici zelf zijn heel goed in nadenken over de ‘onderzijde’, of wel de basisvereisten, maar veel slechter in het benoemen van de ‘bovenzijde’. Waar zet je de grenzen voor ‘genoeg is genoeg’ en wie bepaalt dat?
  3. Mensen zonder stem. Eén van de genoemde ethische topics is vervoersarmoede. Een grote invloed heeft ook hier het frame tussen economische groei en mobiliteit. Bovendien is vervoersarmoede niet zichtbaar en raakt het vooral laag opgeleide bevolkingsgroepen, gehandicapten en ouderen.
  4. Ver weg. Vervolgens is het drama in mobiliteit vaak nogal ver weg. Neem de beginzijde van de ‘supply chains’; ergens in ontwikkelingslanden wordt de primaire productie gedraaid die met veel – vaak sterk verontreinigend – transport via oude vrachtwagens onze kant op komt als halffabricaat, vaak vervolgens verscheept met zwaar verontreinigende bunkeroil.
  5. Weinig emotie-oproepend. Wat bij mobiliteit ontbreekt is een emotie- oproepend beeld, zoals bijvoorbeeld bij het slachthuis.
  6. Ontbreken sensibel bewustzijn. Uiteindelijk blijft mobiliteit toch een beetje een geprivilegieerd wereldje, over dergelijke vraagstukken nadenken is niet helemaal eerste natuur van de meeste professionals in de mobiliteitssector. Daardoor is er in deze sector sprake van het ontbreken van een soort ‘sensibel bewustzijn’.
  7. Grote behoefte aan gemak en gebrek aan eenvoudige alternatieven. Er is in mobiliteit geen alternatief voor ongeveer een zelfde mate van gemak en comfort, zonder de genoemde rechtvaardigheidsproblemen. Het alternatief is fietsen en openbaar vervoer, wat minder comfortabel en ook nog eens beduidend trager of duurder is.

Vervolg

Het is de hoop van het LVM om met een brede groep te praten over de drie kernvragen en de zeven oorzaken die zijn vastgesteld. En te debatteren over de vraag hoe die ethische vraagstukken wel op de agenda kunnen komen. Met die gesprekken kan een steviger beeld ontstaan over de oorzaken en kunnen aanvullend volgende stappen worden gezet. Het liefste zou het Lab komen tot een lijst van verplaatsingen waarover bij de meerderheid consensus bestaat dat die verplaatsing eigenlijk zinloos is. Daarvoor wordt iedereen eerst aangemoedigd te reageren op de huidige notitie en eventueel op een later moment mee te discussiëren.

Lees hier de notitie en praat mee

U las zojuist één van de gratis premium artikelen

Onbeperkt lezen? Maak gebruik van de exclusieve jaaraanbieding: € 10,50 per maand. 

Bekijk de aanbieding

Auteur: Inge Jacobs

Inge Jacobs is vaste redacteur voor VerkeersNet en schrijft daarnaast voor verschillende andere vakbladen van Promedia Group, zoals OVPro.nl en TaxiPro.nl.

1 reactie op “LVM: tijd voor discussie over ethische thema’s in mobiliteit”

Pat Rick|07.03.22|17:22

Discussie om de discussie. Een Zweeds automerk heeft al de ambitie om naar nul verkeersdoden te gaan en naar nul emissie. De timing is misschien niet gehaald, maar de doelen moeten blijven staan en dan voor de hele autoindustrie. Zo komt EU met wetgeving om alle nieuwe auto’s steeds veiliger en schoner te maken. En met deze uitgangspunten moet de discussie eerder zijn hoe deze ambitie te versnellen.

Reageer ook

Nog maximaal tekens

Log in via een van de volgende social media partners om je reactie achter te laten.