Fietser bij interventie 1. BEELD: Kirsten van Merwijk/XTNT

‘Fietsers zijn te sturen naar alternatieve route met quiz-element’

Het pakket maatregelen om fietsers te stimuleren een alternatieve route te kiezen, kan uitgebreid worden. Impliceren dat die andere route sneller is, werkt goed. Net als het toevoegen van een quiz-element: het koppelen van routes aan een dik aangezet sociaal-maatschappelijke dilemma. Omdat opvattingen hierover van tevoren eigenlijk al bekend zijn, zijn mensen te sturen naar die nieuwe route. Dat blijkt uit afstudeeronderzoek van Kirsten van Merwijk in opdracht van de provincie Utrecht.

Ze doorkruisen een van de twee hoofdfietsroutes naar de Uithof, de nieuwe trams die vanaf volgend jaar gaan rijden tussen Utrecht Centraal en de Uithof. De provincie voorziet problemen, vertelt Van Merwijk. “Duizenden fietsers per dag gaan de tramlijn snijden. Dat kan leiden tot vertraging, of in ergere gevallen: tot ongelukken.”

Ideale persoon

De provincie was benieuwd, vertelt ze, of fietsers op een subtiele manier gestuurd kunnen worden om een alternatieve, veiligere route te kiezen. Merwijk lijkt op dat moment de ideale persoon om die vraag te beantwoorden: ze volgt de master gedragsverandering aan de Radboud Universiteit en loopt stage bij adviesbureau XTNT.

Als je een route eenmaal hebt aangeleerd, blijf je die vaak nemen en ga je niet meer opzoek naar een alternatief.

De tram doorkruist de Weg tot de Wetenschap. Alternatief is de Archimedeslaan. Maar die is minder populair. Hoe dat komt, is eigenlijk heel menselijk, vertelt Van Merwijk. “Uit de literatuur weten we wat iemands drijfveren zijn om een bepaalde route te kiezen. Wat vaak naar voren komt, is gewoonte. Als je een route eenmaal hebt aangeleerd, blijf je die vaak nemen en ga je niet meer opzoek naar een alternatief. En wat ook meespeelt: mensen willen vaak de snelste en kortste route nemen – overigens iets dat subjectief en gevoelsmatig is.”

Enquêtes met fietsers bevestigden haar beeld. “De Weg tot de Wetenschap is populairder omdat mensen denken dat die korter en sneller is. Maar of dat ook echt zo is, is afhankelijk van waar ze wonen. Het kan ook zijn dat ze het gevoel hebben dat het zo is, omdat ze de route prettiger vinden, waardoor de tijd sneller lijkt te gaan.”

Gewoonte

Om te kijken of fietsers te bewegen zijn om de Archimedeslaan te nemen, probeerde ze twee interventies. Beide zijn vier dagen lang getest. Haar keuze voor de interventies baseerde ze op literatuuronderzoek en vragenlijsten. “Op basis daarvan wist ik: gewoonte speelt een belangrijk rol. Dan weet je: daar moet ik dus iets mee doen. Gewoonte kun je doorbreken door iets in de omgeving aan te passen. Zo worden mensen eventjes uit hun routine gehaald, en heroverwegen ze misschien hun doen en laten.”

De eerste interventie bestond uit een asfaltsticker met de vraag: ‘kies jij de snelste route richting het centrum’ in combinatie met een pijl naar de gewenste route.

Tekst gaat verder onder de foto

Interventie 1: snelste route naar het centrum. BEELD Kirsten van Merwijk/XTNT

“Gedachte daarachter was: mensen fietsen graag de snelste route”, zegt Merwijk. “Maar ik kon niet zeggen: deze route is sneller. Dat hangt af van waar je woont. Ik wilde ook niet liegen. Daarom staat de tekst in de vorm van een vraag. Omdat ik uit onderzoek wist dat mensen dat doel hadden, wist ik ook dat ze die vraag met ‘ja’ zouden beantwoorden.”

Ik heb lang nagedacht en gezocht op internet en toen kwam ik op dit idee.

Voor de tweede interventie bedacht ze een soort quiz. “Ik wilde iets anders doen dan traditioneel gedaan wordt. Ik heb lang nagedacht en gezocht op internet en toen kwam ik op dit idee. Het is wel vaker gedaan, onder andere om mensen te bewegen hun sigaret in de afvalbak te gooien in plaats van op straat. Maar nog niet met alternatieve fietsroutes.”

De opzet was als volgt: ze verbond de twee routes aan een dik aangezette sociaal-maatschappelijke dilemma. Bijvoorbeeld: ik ben voor: Ajax/Feyenoord. ‘Stemmen’ kunnen de fietsers met het kiezen van een route. Van Merwijk koppelde de populairste optie aan de goede route en de andere, impopulairste optie aan de ‘slechte’ route. Groepsdruk speelt hier ook mee. De route naar de Uithof is druk; veel mensen kunnen dus zien welke optie iemand kiest.

Heel duidelijk

Stap twee was, vertelt ze, een goed dilemma bedenken. “Het moest vooraf al heel duidelijk zijn dat mensen de ene optie aantrekkelijker zouden vinden dan de andere. Of dat ze een van de opties zelfs vervelend zouden vinden om te kiezen.” Ook mocht het dilemma niet gevoelig liggen: Ajax/Feyenoord viel dus af.

Uiteindelijk koos ze voor het dilemma: ik ben liever rijk versus ik ben liever gezond. Uit vooronderzoek wist ze namelijk: mensen kiezen bijna unaniem voor de tweede optie. Ook deze tekst belandde op een asfaltsticker.

Tekst gaat verder onder de afbeelding

Interventie2: dilemma. Kirsten van Merwijk/XTNT

Beide interventies werkten, ontdekte Van Merwijk. Alleen wel iets minder dan ze hoopte. “De effecten zijn vrij klein gebleven. De verhouding fietsers op beide fietspaden is iets meer gelijk getrokken, maar de verhoudingen zijn niet omgedraaid.”

Ze vertelt ook dat het effect in de week na de interventie weer leek af te nemen. Volgens haar moet ook rekening worden gehouden met een volgorde-effect: de resultaten van de eerste interventie kunnen de resultaten van de tweede beïnvloed hebben.

Trots

Desalniettemin is ze wel trots. “Ik vond het heel tof dat je in vier dagen al effect zag, terwijl mensen daarvoor al zoveel maanden de tijd hadden om gewoonte te ontwikkelen.”

En wat ook interessant zou zijn: om het aan het begin van het studiejaar te doen. Dan fietsen veel studenten de route voor het eerst.

Maar vier dagen is misschien wat kort – juist omdat je een gewoonte moet doorbreken en dat is heel lastig. Dat zag ze ook en daarom doet ze twee aanbevelingen. “Wat zou er gebeuren als je ze drie weken laat liggen? Zou het effect dan sterker zijn? Ik vermoed inderdaad van wel. En wat ook interessant zou zijn: om het aan het begin van het studiejaar te doen. Dan fietsen veel studenten voor het eerst van de Uithof naar het station. Dan moeten ze hun route nog zoeken, en zijn ze veel beïnvloedbaarder.”

Meeste mensen

Ze benadrukt dat de werking van de interventies niet overdreven moet worden en dat de resultaten alleen gelden voor de betreffende onderzoeksperiode en straten. Maar desalniettemin kunnen andere gemeentes of provincies er lessen uit trekken, weet Van Merwijk. “De eerste interventie is voor de grootste doelgroep wel geschikt. Ik heb mij wel op studenten gericht, maar uit de literatuur weet ik dat de meeste mensen het liefst de snelste route nemen.”

De tweede interventie toepassen kan ook, maar vraagt volgens haar meer aandacht. “Je moet dan goed nadenken op welke doelgroep je je richt en welk dilemma interessant zou zijn. Voor de meeste studenten is gezondheid een belangrijk thema, maar dat zou bij anderen weer anders kunnen liggen. Ik denk dus niet dat het klakkeloos te kopiëren is.”

Auteur: Jan Pieter Rottier

2 reacties op “‘Fietsers zijn te sturen naar alternatieve route met quiz-element’”

Kirsten van Merwijk|10.10.18|10:42

@Remko

Leuk om te horen, dankjewel!

Remko Zeven|27.09.18|14:30

Een redelijk onschuldige vorm van manipulatie.

Complimenten overigens ! Een interessant experiment ! ik vond het artikel bescheiden en relativerend.

Remko Zeven
vertaler Frans Nationale Politie

Reageer ook

Nog maximaal tekens

Log in via een van de volgende social media partners om je reactie achter te laten.

'Fietsers zijn te sturen naar alternatieve route met quiz-element' - VerkeersNet
Fietser bij interventie 1. BEELD: Kirsten van Merwijk/XTNT

‘Fietsers zijn te sturen naar alternatieve route met quiz-element’

Het pakket maatregelen om fietsers te stimuleren een alternatieve route te kiezen, kan uitgebreid worden. Impliceren dat die andere route sneller is, werkt goed. Net als het toevoegen van een quiz-element: het koppelen van routes aan een dik aangezet sociaal-maatschappelijke dilemma. Omdat opvattingen hierover van tevoren eigenlijk al bekend zijn, zijn mensen te sturen naar die nieuwe route. Dat blijkt uit afstudeeronderzoek van Kirsten van Merwijk in opdracht van de provincie Utrecht.

Ze doorkruisen een van de twee hoofdfietsroutes naar de Uithof, de nieuwe trams die vanaf volgend jaar gaan rijden tussen Utrecht Centraal en de Uithof. De provincie voorziet problemen, vertelt Van Merwijk. “Duizenden fietsers per dag gaan de tramlijn snijden. Dat kan leiden tot vertraging, of in ergere gevallen: tot ongelukken.”

Ideale persoon

De provincie was benieuwd, vertelt ze, of fietsers op een subtiele manier gestuurd kunnen worden om een alternatieve, veiligere route te kiezen. Merwijk lijkt op dat moment de ideale persoon om die vraag te beantwoorden: ze volgt de master gedragsverandering aan de Radboud Universiteit en loopt stage bij adviesbureau XTNT.

Als je een route eenmaal hebt aangeleerd, blijf je die vaak nemen en ga je niet meer opzoek naar een alternatief.

De tram doorkruist de Weg tot de Wetenschap. Alternatief is de Archimedeslaan. Maar die is minder populair. Hoe dat komt, is eigenlijk heel menselijk, vertelt Van Merwijk. “Uit de literatuur weten we wat iemands drijfveren zijn om een bepaalde route te kiezen. Wat vaak naar voren komt, is gewoonte. Als je een route eenmaal hebt aangeleerd, blijf je die vaak nemen en ga je niet meer opzoek naar een alternatief. En wat ook meespeelt: mensen willen vaak de snelste en kortste route nemen – overigens iets dat subjectief en gevoelsmatig is.”

Enquêtes met fietsers bevestigden haar beeld. “De Weg tot de Wetenschap is populairder omdat mensen denken dat die korter en sneller is. Maar of dat ook echt zo is, is afhankelijk van waar ze wonen. Het kan ook zijn dat ze het gevoel hebben dat het zo is, omdat ze de route prettiger vinden, waardoor de tijd sneller lijkt te gaan.”

Gewoonte

Om te kijken of fietsers te bewegen zijn om de Archimedeslaan te nemen, probeerde ze twee interventies. Beide zijn vier dagen lang getest. Haar keuze voor de interventies baseerde ze op literatuuronderzoek en vragenlijsten. “Op basis daarvan wist ik: gewoonte speelt een belangrijk rol. Dan weet je: daar moet ik dus iets mee doen. Gewoonte kun je doorbreken door iets in de omgeving aan te passen. Zo worden mensen eventjes uit hun routine gehaald, en heroverwegen ze misschien hun doen en laten.”

De eerste interventie bestond uit een asfaltsticker met de vraag: ‘kies jij de snelste route richting het centrum’ in combinatie met een pijl naar de gewenste route.

Tekst gaat verder onder de foto

Interventie 1: snelste route naar het centrum. BEELD Kirsten van Merwijk/XTNT

“Gedachte daarachter was: mensen fietsen graag de snelste route”, zegt Merwijk. “Maar ik kon niet zeggen: deze route is sneller. Dat hangt af van waar je woont. Ik wilde ook niet liegen. Daarom staat de tekst in de vorm van een vraag. Omdat ik uit onderzoek wist dat mensen dat doel hadden, wist ik ook dat ze die vraag met ‘ja’ zouden beantwoorden.”

Ik heb lang nagedacht en gezocht op internet en toen kwam ik op dit idee.

Voor de tweede interventie bedacht ze een soort quiz. “Ik wilde iets anders doen dan traditioneel gedaan wordt. Ik heb lang nagedacht en gezocht op internet en toen kwam ik op dit idee. Het is wel vaker gedaan, onder andere om mensen te bewegen hun sigaret in de afvalbak te gooien in plaats van op straat. Maar nog niet met alternatieve fietsroutes.”

De opzet was als volgt: ze verbond de twee routes aan een dik aangezette sociaal-maatschappelijke dilemma. Bijvoorbeeld: ik ben voor: Ajax/Feyenoord. ‘Stemmen’ kunnen de fietsers met het kiezen van een route. Van Merwijk koppelde de populairste optie aan de goede route en de andere, impopulairste optie aan de ‘slechte’ route. Groepsdruk speelt hier ook mee. De route naar de Uithof is druk; veel mensen kunnen dus zien welke optie iemand kiest.

Heel duidelijk

Stap twee was, vertelt ze, een goed dilemma bedenken. “Het moest vooraf al heel duidelijk zijn dat mensen de ene optie aantrekkelijker zouden vinden dan de andere. Of dat ze een van de opties zelfs vervelend zouden vinden om te kiezen.” Ook mocht het dilemma niet gevoelig liggen: Ajax/Feyenoord viel dus af.

Uiteindelijk koos ze voor het dilemma: ik ben liever rijk versus ik ben liever gezond. Uit vooronderzoek wist ze namelijk: mensen kiezen bijna unaniem voor de tweede optie. Ook deze tekst belandde op een asfaltsticker.

Tekst gaat verder onder de afbeelding

Interventie2: dilemma. Kirsten van Merwijk/XTNT

Beide interventies werkten, ontdekte Van Merwijk. Alleen wel iets minder dan ze hoopte. “De effecten zijn vrij klein gebleven. De verhouding fietsers op beide fietspaden is iets meer gelijk getrokken, maar de verhoudingen zijn niet omgedraaid.”

Ze vertelt ook dat het effect in de week na de interventie weer leek af te nemen. Volgens haar moet ook rekening worden gehouden met een volgorde-effect: de resultaten van de eerste interventie kunnen de resultaten van de tweede beïnvloed hebben.

Trots

Desalniettemin is ze wel trots. “Ik vond het heel tof dat je in vier dagen al effect zag, terwijl mensen daarvoor al zoveel maanden de tijd hadden om gewoonte te ontwikkelen.”

En wat ook interessant zou zijn: om het aan het begin van het studiejaar te doen. Dan fietsen veel studenten de route voor het eerst.

Maar vier dagen is misschien wat kort – juist omdat je een gewoonte moet doorbreken en dat is heel lastig. Dat zag ze ook en daarom doet ze twee aanbevelingen. “Wat zou er gebeuren als je ze drie weken laat liggen? Zou het effect dan sterker zijn? Ik vermoed inderdaad van wel. En wat ook interessant zou zijn: om het aan het begin van het studiejaar te doen. Dan fietsen veel studenten voor het eerst van de Uithof naar het station. Dan moeten ze hun route nog zoeken, en zijn ze veel beïnvloedbaarder.”

Meeste mensen

Ze benadrukt dat de werking van de interventies niet overdreven moet worden en dat de resultaten alleen gelden voor de betreffende onderzoeksperiode en straten. Maar desalniettemin kunnen andere gemeentes of provincies er lessen uit trekken, weet Van Merwijk. “De eerste interventie is voor de grootste doelgroep wel geschikt. Ik heb mij wel op studenten gericht, maar uit de literatuur weet ik dat de meeste mensen het liefst de snelste route nemen.”

De tweede interventie toepassen kan ook, maar vraagt volgens haar meer aandacht. “Je moet dan goed nadenken op welke doelgroep je je richt en welk dilemma interessant zou zijn. Voor de meeste studenten is gezondheid een belangrijk thema, maar dat zou bij anderen weer anders kunnen liggen. Ik denk dus niet dat het klakkeloos te kopiëren is.”

Auteur: Jan Pieter Rottier

2 reacties op “‘Fietsers zijn te sturen naar alternatieve route met quiz-element’”

Kirsten van Merwijk|10.10.18|10:42

@Remko

Leuk om te horen, dankjewel!

Remko Zeven|27.09.18|14:30

Een redelijk onschuldige vorm van manipulatie.

Complimenten overigens ! Een interessant experiment ! ik vond het artikel bescheiden en relativerend.

Remko Zeven
vertaler Frans Nationale Politie

Reageer ook

Nog maximaal tekens

Log in via een van de volgende social media partners om je reactie achter te laten.