Dit is waarom Oosterhout koos voor een 5-taks turborotonde

Wat doe je als gemeente als een rotonde met vijf aansluitingen aan z’n max zit? Die vraag leidde bij de gemeente Oosterhout tot een lange zoektocht. Hoe kan de doorstroming verbeteren? Kunnen we niet toe met vier armen? Hoe zit het met de fietsveiligheid? Uiteindelijk viel de keuze op een vijftaks turborotonde, een zeldzaamheid in Nederland. Hoe kwam de gemeente tot deze beslissing?

Vanaf het begin stond al vast dat het een rotonde moest worden, vertelt Bas van der Burgt, verkeerskundige bij de gemeente. “We hebben al snel gezegd: verkeerslichten zijn daar niet op hun plek, dat ‘smoelt’ niet lekker. Het moet weer een rotonde worden, met bromtol. Dat kunstwerk van Piet Hohmann die in het midden staat, wilden we ook graag behouden, op een prominente plaats.”

Al in 2012 begon de zoektocht. Bedrijven van met name industrieterreinen Weststad II en III klaagden over de verkeersafwikkeling op de rotonde. “Dat was voor ons aanleiding om een quick scan te gaan doen”, zegt Van der Burgt. “Toen kwamen we al snel tot de conclusie: de rotonde zit inderdaad aan z’n max. We moeten zoeken naar een andere oplossing.”

Afschieten

Twee randvoorwaarden werden al snel geformuleerd. Allereerst de ruimtelijke inpassing. De rotonde, waar je op komt als je bij afslag Made de A59 afrijdt, is de hoofdentree van de gemeente. Bovendien biedt de rotonde de ontsluiting van het grootste bedrijventerrein van Oosterhout, alsmede verschillende woonwijken in westelijk Oosterhout. De andere randvoorwaarde betreft de fietsverkeersveiligheid. Op welk type rotonde de keuze ook viel, de veiligheid voor fietsers mocht er niet onder leiden.

Het was niet makkelijk. Het eerste idee was om alle vijf de aansluitingen te behouden. Een adviesbureau kwam met een ontwerp, maar dat bleek het toch niet helemaal. “Alleen al in de Raad kregen we zoveel opmerkingen op gebied van verkeersveiligheid voor zowel de automobilist als de fietser, dat we gezegd hebben: dit willen we niet, we schieten het af.”

Handschoen

Terug naar de tekentafel dus. Een volgend adviesbureau pakte de handschoen op, vertelt Van der Burgt. “Zij zeiden: als je het goed wilt doen qua verkeersveiligheid, dan moet die vijfde aansluiting er af. Daar hebben we toen voor gekozen. De meest rustige tak verviel.”

Idee was vervolgens om die vijfde tak af te laten buigen, als een soort bypass. Die zou dan dwars door agrarische percelen moeten lopen. Allemaal best realiseerbaar, zegt Van der Burgt, maar niet op korte termijn. Uiteindelijk bleken ook de bouwkosten flink toe te nemen. “Toen zijn we ons achter de oren gaan krabben. Is dit wat we willen? Na goedkeuring van de gemeenteraad en het beschikbaar stellen van het uitvoeringskrediet, bleef het knagen bij de bevolking. Inmiddels was er een nieuw college en deze heeft gezegd: beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. We stoppen er alsnog mee.”

Kan prima

Voor de derde keer terug naar de tekentafel dus. In de tussentijd zagen Van der Burgt en zijn collega’s iets moois in Goes: een net gerealiseerde vijftaks turborotonde. Daar hadden ze zelf ook wel eens over nagedacht, maar ze lieten zich tegenhouden door de bezwaren: een turborotonde is al zo complex, dat moet je niet willen. Maar daar in Zeeland kwamen ze tot de conclusie: het kan wel. “Met een ambtelijke delegatie zijn we die kant opgegaan. We hebben met betrokkenen gesproken, hebben de hele procedure doorgelicht. En toen zagen we: een turborotonde met vijf takken, mits goed bewegwijzerd en helder ingericht, kan prima.”

Vanaf dat moment raakte Accent adviseurs bij het project betrokken. Zo’n vijftaks turborotonde is geen kleinigheid, ontdekte adviseur Eline Swinkels al snel. “Aan het begin waren we bang dat het te ingewikkeld voor automobilisten zou worden. Zij moeten heel goed opletten wat ze doen: op een zeker moment moeten ze twee rijstroken oversteken om op hun eigen baan te komen. Daar maakten we ons wel een beetje zorgen over.” Ze was blij om op ‘Goes’ terug te kunnen vallen. “Het is fijn dat je een voorbeeld hebt en weet: het functioneert en is verkeersveilig.”

Hoogteverschil

Maar de Zeeuwen konden niet alle zorgen wegnemen. Zo zitten er in Goes geen fietsers op de rotonde, zegt ze. Die gaan, volledig conflictvrij, onder de rotonde door. En ook niet onbelangrijk: in Oosterhout moet een hoogteverschil overbrugd worden: een viaduct over de A59 komt op de rotonde uit. Zeker fietsers komen met snelheid naar beneden. Daarbij: een fietstunnel is niet mogelijk. Het is te steil om helemaal het viaduct op te fietsen. “Allemaal factoren die dit project heel uniek maken”, zegt Swinkels.

Maarten van der Krabben, stedelijk ontwerper bij Exante, maakte het ontwerp. Veiligheid en begrijpelijkheid vormden zijn belangrijkste uitgangspunten vertelt hij. “Bij rotondes in het algemeen, met name met twee rijstroken, is de kans op afdekkingsongevallen groot. Dat houdt in dat fietsers en automobilisten elkaar over het hoofd kunnen zien. Zulke ongevallen wil je voorkomen.”

Afgewogen

Het ontwerp is dusdanig vormgegeven dat fietsers op drie van de vijf takken maar maar één rijstrook over hoeven te steken. Op een eilandje tussen de stroken moeten ze wachten. “Meer dan twee stroken tegelijk oversteken is echt te gevaarlijk”, zegt Swinkels. “Het snelheidsverschil is te groot, dat gaat niet.” Op één tak zitten geen fietsers en onder de vijfde komt een tunnel. Dat is tevens de drukste tak.

Het is ook de tak met drie opstelstroken. Hier beginnen de drie rijbanen op de rotonde. “Die heb je hier echt nodig”, zegt Van der Krabben. “Anders kun je de rotonde niet rondrijden. Dat is wel een van de moeilijkere dingen om vorm te geven.” Ook voor weggebruikers kan dat ingewikkeld zijn. “Zeker voor gebiedsvreemd verkeer zal het een opgave zijn. Maar het is, alles afgewogen en doorgerekend, de beste keuze. Bij de uitvoering straks is het wel heel belangrijk dat alles goed bewegwijzerd wordt, niet alleen voor, maar ook op de rotonde.”

Zo eenvoudig mogelijk

Hij is blij dat de andere takken met twee opstelstroken toe kunnen. “We hebben er bewust voor gekozen om maar in één tak drie opstelstroken te creëren. De rest van de rotonde hebben we zo eenvoudig mogelijk gehouden. Zo hebben mensen zo min mogelijk keuzemogelijkheden.”

De plannen worden dit najaar werkelijkheid, vertelt Van der Burgt. Dan starten de eerste werkzaamheden: wat onderzoeken en het verleggen van kabels en leidingen.

Hij vindt het bijzonder dat Oosterhout een van de ‘pioniers’ is. “Het zou goed zijn als meer gemeentes in Nederland weten dat een vijftaks turborotonde tot de mogelijkheden behoort. Ik denk namelijk dat veel vakgenoten terughoudend zijn.”

Weinig voorkomt

Swinkels is het daarmee eens, maar benadrukt ook dat een situatie zoals in Goes of Oosterhout maar weinig voorkomt. “Het komt niet vaak voor dat vijf belangrijke wegen bij elkaar komen, een gewone vijftaksrotonde is dus op zich al bijzonder. Maar deze locatie is door de ligging, verkeerssamenstelling en hoge intensiteiten extra uniek.”

Van der Burgt is benieuwd hoe de rotonde straks in de praktijk door automobilisten ervaren gaat worden. “Ik ben benieuwd hoe snel mensen er aan wennen. Er zijn nog maar weinig van dit soort rotondes in ons land, dus het is belangrijk om de vinger goed aan de pols te houden.”

Foto bovenaan artikel: Martens Groep, Oosterhout.