Automobilisten weten onvoldoende wat ze mogen en kunnen doen als ze een voorrangsvoertuig tegenkomen. Er zijn grote verschillen tussen de hulpdiensten in rijopleiding en aangeleerd rijgedrag. Voorlichting en early warning systemen lijken succesvolle oplossingen om de omgang met voorrangsvoertuigen te verbeteren.

Dit zijn de belangrijkste conclusies van het onderzoek dat het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV) in het afgelopen jaar heeft gedaan naar manieren om het gedrag van weggebruikers en voorrangsvoertuigbestuurders beter op elkaar af te stemmen.
Uit een grootschalige enquete onder ruim 2100 automobilisten blijkt dat automobilisten over het algemeen weten dat zij een voorrangsvoertuig moeten laten voorgaan, maar dat zij niet altijd weten hoe dit snel en veilig kan. Zo heeft 60 procent wel eens moeite een voorrangsvoertuig snel en veilig voor te laten gaan. Onder de respondenten gaven 53 personen aan in de afgelopen twee jaar een (bijna)ongeval met een voorrangsvoertuig te hebben gehad.
Met name op het gebied van kennis valt nog veel te verbeteren. Zo denkt 73 procent ten onrechte dat je door rood licht mag rijden om ruimte te maken, en denkt 53 procent dat je harder mag rijden als een voorrangsvoertuig van achteren nadert en je geen ruimte kunt maken. Ook denkt driekwart dat op een provinciale weg uitwijken naar de berm een goede optie is, terwijl dit, zeker op snelheid, een zeer riskante en onwenselijke handeling is. Automobilisten weten over het algemeen niet dat de politie, ook zonder het voeren van zwaailicht en sirene, door een rood verkeerslicht mag rijden en harder mag rijden dan de toegestane snelheid. Het is dan ook niet verwonderlijk, aldus het IFV, dat 90 procent van de automobilisten aangeeft behoefte te hebben aan voorlichting.

Uit een uitgevoerd simulatoronderzoek blijkt dat ook invoering van een early warningsysteem kan helpen bij het verbeteren van de interactie tussen de bestuurder van het voorrangsvoertuig en de overige weggebruikers. Weggebruikers met zo’n systeem bleken in het scenario waarbij er plotseling een ambulance achter een vrachtwagen tevoorschijn kwam, rustiger het kruispunt op te rijden, een veiliger en meer doorstromingsbevorderende oplossing te kiezen en minder vaak een aanrijding te veroorzaken.
In de afgelopen jaren zijn er in Nederland diverse van dergelijke waarschuwingssystemen voor in de auto ontwikkeld en in ontwikkeling, zoals Flister, BlauwBlauw, Radio Dynamic Speed Advice en eCall. Het IFV heeft echter geen onderzoeken kunnen vinden die eenduidig antwoord geven op de vraag wat de effecten van de early warning systemen op de verkeersveiligheid. Wel heeft er in het najaar van 2012 een proef plaatsgevonden in drie gemeenten in Gelderland, waarbij veertigduizend BlauwBlauw-ontvangers zijn verspreid onder automobilisten. De uitkomsten van dit onderzoek worden binnenkort verwacht. De ondervraagde automobilisten geven overigens aan zeker gebruik te gaan maken van een early warning systeem als deze op de markt wordt gebracht en zijn bereid tot €50,00 daarvoor te betalen.

Maar probleem is ook dat er grote verschillen zijn in de uitvoering van de rijopleiding van de hulpdiensten, niet alleen tussen de disciplines, maar ook binnen de disciplines zelf. Zo varieert de duur van de rijopleiding van vier tot circa tachtig contacturen. Ook zijn er grote verschillen in de uitvoering: via een rijsimulator, training op een circuit of via het rijden op de openbare weg. Er is geen inzicht in de meest effectieve (combinatie) van opleidingsmethodes.

De onderzoekers pleiten ervoor dat meer duidelijkheid wordt geschapen over wat automobilisten wel en niet mogen doen om een voorrangsvoertuig voor te laten gaan, zoals het rijden door rood licht en het overschrijden van de toegestane maximumsnelheid. Verder is voorlichting nodig aan automobilisten over gewenst gedrag hoe te handelen bij een confrontatie met een voorrangsvoertuig en wat een voorrangsvoertuig wel en niet mag in het verkeer, bijvoorbeeld door middel van voorlichtingscampagnes en meer aandacht voor voorrangsvoertuigen in de rijopleiding.

Als eerst aanzet heeft het NFV een Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen opgezet. Op de website vindt men informatie over het onderwerp voorrangsvoertuigen en over de activiteiten van het kenniscentrum.